Adnoddau

Amser i Siarad Iechyd Cyhoeddus: Chwefror 2025 Canfyddiadau Arolwg Panel

Mae Amser i Siarad Iechyd Cyhoeddus yn banel cynrychioliadol cenedlaethol o drigolion Cymru. Fe’i sefydlwyd gan Iechyd Cyhoeddus Cymru i alluogi ymgysylltiad rheolaidd â’r cyhoedd er mwyn llywio polisïau ac ymarfer iechyd y cyhoedd. Cynlluniwyd y panel i gynrychioli poblogaeth Cymru yn gyffredinol yn ôl oedran, rhyw, amddifadedd, ethnigrwydd a bwrdd iechyd. Mae’r adroddiad hwn yn cyflwyno canfyddiadau o arolwg Chwefror 2025 sy’n cwmpasu: Gofal sylfaenol ac anghydraddoldebau iechyd; Darparu gwasanaethau gofal sylfaenol; Cysylltedd cymdeithasol; Llesiant personol; Sicrwydd ariannol; Isafbris am uned o alcohol; Sgrinio’r fron a deallusrwydd artiffisial.

Gwyddor Ymddygiad Ar Waith | Uned Gwyddor Ymddygiad @ Iechyd Cyhoeddeus Cymru | Adolygiad 2024-25

Mae’r adroddiad hwn ar gyfer staff, timau a gwasanaethau yn Iechyd Cyhoeddus Cymru, a’r system iechyd y cyhoedd ehangach yng Nghymru. Mae’r ddogfen yn nodi’r amrywiaeth o waith, ar draws yr ystod o flaenoriaethau, y mae’r Uned Gwyddor Ymddygiad wedi’i wneud dros y flwyddyn ddiwethaf ac mae’n amlygu rhai o’n gweithgareddau allweddol. Mae’n cydnabod y partneriaid sydd wedi gweithio gyda ni, yn rhoi mewnwelediad i’r rhai sy’n ystyried gweithio gyda ni ac yn myfyrio ar ein heffaith yn ogystal â’n cyflawniad.

Nodi opsiynau polisi i fynd i’r afael ag anghydraddoldebau iechyd: dadansoddi polisi a chyfleoedd dysgu i Gymru

Mae canfyddiadau allweddol yr adroddiad hwn yn amlygu’r angen am ddulliau polisi cynhwysfawr ac amlochrog i fynd i’r afael ag anghydraddoldebau iechyd. Mae’r dystiolaeth yn amlygu pwysigrwydd cadw mynediad teg at ofal iechyd, ehangu’r wladwriaeth les, a thargedu ymddygiadau sy’n gysylltiedig ag iechyd trwy strategaethau rhyng-sectorol cydgysylltiedig. Drwy ddysgu o enghreifftiau rhyngwladol ac addasu polisïau llwyddiannus, gall Cymru weithio tuag at gamau gweithredu effeithiol i leihau anghydraddoldebau iechyd a gwella iechyd a lles cyffredinol y boblogaeth.

BICI: Menter Gwaith Cyfathrebu sy’n Ystyriol o Ymddygiad Llyfr Gwaith

Mae’r llyfr gwaith rhyngweithiol hwn yn adeiladu ar fframwaith ‘SCALE’, a gyflwynwyd gan yr Uned Gwyddor Ymddygiad am y tro cyntaf yn 2023. Mae’r llyfr gwaith yn cynnwys nifer o weithgareddau, sydd wedi’u cynllunio i helpu i’ch arwain trwy’r broses o ddatblygu darn o gyfathrebu trwy ddefnyddio gwyddor ymddygiad.

Menter Cyfathrebu sy’n Ystyriol o Ymddgiad Astudiaethau Achos

Lansiwyd y Fenter Cyfathrebu sy’n Ystyriol o Ymddygiad (BICI) gyntaf yn 2024, a daeth dros 30 o unigolion o amrywiaeth o dimau gwahanol â darn o gyfathrebu i’w wella trwy ddefnyddio gwyddor ymddygiad. Mae’r casgliad hwn o astudiaethau achos yn helpu i amlinellu’r defnydd go iawn o Gyfathrebu sy’n Ystyriol o Ymddygiad. Maent yn cynnwys gwaith gan dimau sgrinio, timau brechu, yn ogystal â Gofal Sylfaenol Gwyrddach a Gofal Sylfaenol.

Amlygiad i Drawma Mewn Oedolaeth a Phrofiadau Hunanladdol Ymhlith Milwyr a Chyn-filwyr: Adolygiad Systematig a Metaddadansoddiad

Mae ymchwil wedi dangos yn gyson amlygrwydd uwch o heriau iechyd meddwl a syniadaeth ac ymdrechion hunanladdol ymhlith personél milwrol ar ddyletswydd weithredol a chyn-filwyr o gymharu â’r boblogaeth yn gyffredinol. Gall profiadau trawmatig mewn oedolaeth, yn enwedig y rhai a wynebir yn ystod dyletswydd filwrol, gynyddu’r risg o syniadaeth ac ymdrechion hunanladdol yn sylweddol. Nod yr adolygiad systematig a’r meta-ddadansoddiad hwn oedd archwilio’r berthynas rhwng amlygiad i drawma mewn oedolaeth a phrofiadau hunanladdol mewn poblogaethau milwrol.

Mae’r canfyddiadau’n dangos bod digwyddiadau trawmatig cyn gwasanaeth a’r rhai a brofwyd yn ystod cyflogaeth yn gysylltiedig â thebygolrwydd uwch o syniadaeth ac ymdrechion hunanladdol. Mae’r astudiaeth yn tanlinellu’r angen hanfodol am ymyriadau wedi’u targedu i ymdrin â thrawma ymhlith personél milwrol.

Menter Cyfathrebiadau ar Sail Ymddygiad (BICI): Adroddiad Datblygu a Gweithredut

Lansiwyd y Fenter Cyfathrebu sy’n Ystyriol o Ymddygiad ym mis Mehefin 2024, gyda dros 35 o randdeiliaid o ystod o dimau gwahanol yn dod â darn o gyfathrebu i’w optimeiddio trwy gymhwyso gwyddor ymddygiad. Mae’r adroddiad hwn yn cynnwys gwybodaeth am sut y cafodd y fenter ei datblygu a’i chyflwyno, gan gynnwys mewnwelediad gwerthuso prosesau gan fynychwyr carfanau a dwy astudiaeth achos.

Sganio’r Gorwel: A ddylai eich sefydliad ei wneud ac, os felly, sut?

Mae meddwl hirdymor yn allweddol i sicrhau Cymru iachach, fwy cynaliadwy ar gyfer cenedlaethau’r presennol a’r dyfodol. Rydym yn wynebu cyfnod heriol yng Nghymru, gyda’n gwasanaethau gofal iechyd, y sector cyhoeddus ehangach, a’r trydydd sector dan straen nas gwelwyd o’r blaen. Mae hyn yn ei gwneud hi’n bwysicach nag erioed, ond hefyd yn anoddach nag erioed, i gydbwyso rheoli argyfyngau heddiw ag atal argyfyngau’r dyfodol. Mae angen i ni wybod beth sydd ar y gorwel er mwyn lleihau’r annisgwyl a gwneud gwell penderfyniadau.

Dyma’n union y mae ein pecyn cymorth Sganio’r Gorwel newydd, a ddatblygwyd mewn cydweithrediad â Swyddfa Comisiynydd Cenedlaethau’r Dyfodol, yn bwriadu ei gefnogi.

Adenillion Cymdeithasol o Fuddsoddi (SROI) ar ymyriadau’n ymwneud ag iechyd meddwl – Adolygiad cwmpasu

Mae Adenillion Cymdeithasol o Fuddsoddi (SROI) yn ddull methodolegol sydd yn ymgorffori pob un o’r dair agwedd o werthuso ymyriadau. Problemau iechyd meddwl yw un o brif achosion salwch ac anabledd yn fyd-eang. Nod yr astudiaeth hon yw mapio tystiolaeth bresennol o werth cymdeithasol ymyriadau iechyd meddwl sy’n defnyddio methodoleg SROI. Yr adolygiad cwmpasu hwn yw’r cyntaf o’i fath i ganolbwyntio ar SROI o ymyriadau iechyd meddwl, yn canfod nifer dda o astudiaethau SROI sydd yn dangos adenillion cadarnhaol o fuddsoddi gyda’r ymyriadau a nodir. Cynhyrchwyd briff tystiolaeth yn amlinellu canfyddiadau allweddol yr adolygiad cwmpasu. Mae’r briff tystiolaeth yn amlygu gwerth cymdeithasol ymyriadau iechyd meddwl mewn gwledydd incwm uchel a chanolig ac yn amlinellu enghreifftiau unigol.

Yr Enillion Cymdeithasol o Fuddsoddi ar Ymyraethau sy’n Cynnwys Gweithgarwch Corfforol a Maeth—adolygiad Cwmpasu.

Mae prinder adnoddau iechyd y cyhoedd a phwysau cynyddol ar systemau iechyd megis y pandemig Covid-19, yn ei gwneud yn hanfodol gwerthuso ymyriadau iechyd y cyhoedd gan ymwrthod o ddulliau gwerthuso traddodiadol. Mae hyn yn bwysig er mwyn deall nid yn unig gwerth ariannol ymyriadau iechyd y cyhoedd, ond hefyd y gwerth cymdeithasol, amgylcheddol ac economaidd ehangach. Nod yr adolygiad hwn yw cyflwyno sylfaen dystiolaeth bresennol yr Enillion Cymdeithasol o Fuddsoddi ar ymyraethau sy’n cynnwys gweithgarwch corfforol a maeth, gan arddangos manteision cymdeithasol ac amgylcheddol ehangach yr ymyriadau hyn.

Mae’n dod yn fwyfwy pwysig bod effaith holistaidd ymyriadau a rhaglenni maeth a gweithgarwch corfforol yn cael ei deall er mwyn galluogi datblygu a gweithredu ymyriadau sydd â’r gwerth mwyaf i bobl. Cynhyrchwyd briff tystiolaeth sy’n amlinellu canfyddiadau allweddol yr adolygiad cwmpasu. Mae’n rhoi enghreifftiau unigol o werth cymdeithasol ymyriadau a nodwyd gyda’r nod o gynyddu lefelau gweithgarwch corfforol a gwella maeth.

Gwerth cymdeithasol buddsoddi yn iechyd y cyhoedd ar draws cwrs bywyd: adolygiad cwmpasu systematig

Mae’r adolygiad hwn yn mapio trosolwg o gymhwyso Elw Cymdeithasol ar Fuddsoddiad (SROI) a Dadansoddiad Cost a Budd (SCBA) mewn llenyddiaeth bresennol i nodi gwerth cymdeithasol ymyriadau iechyd y cyhoedd yn ystod cyfnodau unigol cwrs bywyd.
Amlygir pwysigrwydd cael gwerth cymdeithasol ac mae’r canlyniadau’n dangos gwerth cadarnhaol buddsoddi mewn ymyriadau iechyd y cyhoedd. Gellir defnyddio’r dystiolaeth hon fel man cychwyn gan weithwyr iechyd cyhoeddus proffesiynol a sefydliadau sy’n edrych y tu hwnt i fesurau economaidd traddodiadol, a thuag at gipio gwerth cymdeithasol wrth fuddsoddi mewn ymyriadau ar draws cwrs bywyd. Mae briff tystiolaeth wedi’i gynhyrchu sy’n amlinellu canfyddiadau allweddol yr adolygiad cwmpasu ac yn rhoi enghreifftiau unigol o werth cymdeithasol ymyriadau ar gamau unigol o gwrs bywyd a nodwyd yn yr adolygiad cwmpasu.

Dylanwad Uned Gwyddor Ymddygiad Iechyd Cyhoeddus Cymru ar draws y system iechyd cyhoeddus: Gwerthusiad mapio realaidd o’r crycheffeithiau

Mae’r adroddiad hwn yn tynnu sylw at themâu allweddol i’w datblygu sy’n cynnwys meithrin perthnasoedd, datblygu gallu, a’r defnydd ymarferol o wyddor ymddygiad mewn polisi ac mewn ymarfer. Fel dull hanfodol o wella canlyniadau iechyd a lleihau anghydraddoldebau, gall gwyddor ymddygiad helpu i wneud y gorau o bolisïau, gwasanaethau a chyfathrebu i gefnogi’r gwaith o gyflawni Strategaeth Hirdymor Iechyd Cyhoeddus Cymru. Mae’r gwerthusiad hwn o effeithiau ehangach realaidd yn darparu argymhellion allweddol i ysgogi effaith barhaus.

Amser i Siarad Iechyd Cyhoeddus: Tachwedd 2024 Canfyddiadau Arolwg Panel

Mae Amser i Siarad Iechyd Cyhoeddus yn banel cynrychioliadol cenedlaethol o drigolion Cymru. Fe’i sefydlwyd gan Iechyd Cyhoeddus Cymru i alluogi ymgysylltiad rheolaidd â’r cyhoedd er mwyn llywio polisïau ac ymarfer iechyd y cyhoedd. Cynlluniwyd y panel i gynrychioli poblogaeth Cymru yn gyffredinol yn ôl oedran, rhyw, amddifadedd, ethnigrwydd a bwrdd iechyd. Mae’r adroddiad hwn yn cyflwyno canfyddiadau o arolwg Tachwedd 2024 sy’n cwmpasu: Disgwyliad oes iach, Ymwybyddiaeth o wasanaethau iechyd, Brechlynnau a’r dull atal trais o’r enw Stopio a Chwilio.

Hyfforddiant Trawma a Phrofiadau Niweidiol yn ystod Plentyndod i ymarferwyr Saesneg ar gyfer Siaradwyr Ieithoedd Eraill (ESOL) yng Nghymru: deall y ddarpariaeth bresennol a’r bylchau

Mae’r adroddiad yn archwilio’r hyfforddiant sydd ar gael yn ymwneud â thrawma ac anghenion ymarferwyr Saesneg i Siaradwyr Ieithoedd Eraill (ESOL) yng Nghymru. Daw dysgwyr ESOL o gefndiroedd amrywiol, gan gynnwys ffoaduriaid a cheiswyr lloches a brofodd drawma cymhleth. Mae’n hanfodol bod darparwyr ESOL yn derbyn hyfforddiant i gynnig cefnogaeth gwerthfawr i’r dysgwyr hynny. Mae’r adroddiad yn cyflwyno canfyddiadau o gyfweliadau gydag ymarferwyr ESOL ledled Cymru, gan archwilio eu profiadau o hyfforddiant a nodi anghenion hyfforddi ychwanegol. Bydd argymhellion yr adroddiad yn canolbwyntio ar gynyddu’r ddarpariaeth hyfforddiant sy’n seiliedig ar drawma yng Nghymru. Mae’r adroddiad wedi’i chynllunio ar gyfer ymarferwyr ESOL a llunwyr polisi sydd â diddordeb mewn dulliau addysgu sy’n seiliedig ar drawma.

Profiadau niweidiol yn ystod plentyndod ac yn yr ysgol: astudiaeth drawstoriadol ôl-weithredol sy’n archwilio eu cysylltiadau ag ymddygiadau sy’n gysylltiedig ag iechyd ac iechyd meddwl

Archwiliodd yr astudiaeth hon y berthynas rhwng profiadau niweidiol yn ystod plentyndod (ACEs), profiadau yn yr ysgol a deilliannau iechyd mewn oedolaeth mewn sampl o boblogaeth gyffredinol oedolion Cymru. Canfu fod ACEs a phrofiadau negyddol yn yr ysgol (yn sgil cael eu bwlio ac ymdeimlad is o berthyn i’r ysgol) yn cael eu cysylltu’n annibynnol ag iechyd meddwl gwaeth mewn oedolaeth. Roedd profi ACEs a chael profiadau negyddol yn yr ysgol yn gwaethygu’r risg o iechyd meddwl gwaeth. Mae’r astudiaeth yn nodi’r rôl amddiffynnol y gall ysgolion ei chwarae wrth feithrin gwydnwch ymhlith plant sy’n profi adfyd yn eu cartrefi.

Ble Mae’r Bylchau mewn Gwybodaeth am Fenopos Ar Draws Poblogaeth? Arolwg Trawsdoriadol Cenedlaethol yng Nghymru

Mae’r papur hwn yn cyflwyno dadansoddiad data eilaidd o Amser i Siarad Iechyd y Cyhoedd.

Archwiliodd yr astudiaeth hon wybodaeth ganfyddedig o’r menopos, ymwybyddiaeth o symptomau’r menopos, effeithiau negyddol canfyddedig y menopos ar fywydau menywod, ac agweddau tuag at y menopos. Dywedodd y rhan fwyaf o’r cyfranogwyr nad oedd ganddynt lawer o wybodaeth am y menopos, ond roeddent yn ymwybodol o symptomau ‘ystrydebol’ fel pyliau o wres a newidiadau mewn hwyliau. Mae’r astudiaeth hon yn amlygu gwahaniaethau mewn gwybodaeth ac agweddau tuag at y menopos yn ôl demograffeg gymdeithasol wahanol (e.e. oedran, rhywedd). Mae angen rhagor o dystiolaeth a dealltwriaeth ar y menopos, gan y rhai sy’n wynebu’r menopos a’r rhai nad ydynt yn wynebu’r menopos, i gefnogi menywod i gael profiad mwy cadarnhaol.

Mynd i’r Afael â’r Ddeddf Gofal Gwrthgyfartal: Lleihau anghydraddoldebau iechyd yng Nghymru drwy Ymarfer Cyffredinol a phartneriaethau seiliedig ar leoedd

Mae’r nodwedd sbotolau hon yn edrych ar enghreifftiau o’r Ddeddf Gofal Gwrthgyfartal yng Nghymru, ochr yn ochr â strategaethau a mentrau ledled Cymru sy’n anelu at leihau anghydraddoldebau trwy Ymarfer Cyffredinol a phartneriaethau seiliedig ar leoedd.

Adroddiad Sganio a Dysgu Gorwelion Rhyngwladol: Ysgogwyr Cyllidol i Fynd i’r Afael â Gordewdra Adroddiad 51 Ionawr 2025

Dechreuwyd yr adroddiadau Sganio a Dysgu Gorwelion Rhyngwladol fel rhan o’r ymateb iechyd y cyhoedd i COVID-19, i gefnogi ymateb deinamig a mesurau adfer a chynllunio yng Nghymru. Yng ngwanwyn 2022, ehangwyd cwmpas yr adroddiadau i gwmpasu pynciau iechyd y cyhoedd â blaenoriaeth, gan gynnwys ym meysydd gwella a hybu iechyd, diogelu iechyd, a gofal iechyd.
Mewn ffocws: Ysgogwyr cyllidol i fynd i’r afael â gordewdra.

Buddsoddi mewn Cymru Iachach: blaenoriaethu atal

Mae iechyd da yn hawl sylfaenol, ond yng Nghymru, mae canlyniadau iechyd yn amrywio’n annheg ar draws cymunedau. Mae’r adroddiad hwn yn pwysleisio pwysigrwydd buddsoddi mewn atal i helpu pawb i fyw bywydau hirach ac iachach. Mae rhaglenni atal effeithiol yn cynnig gwerth gwych am arian ac yn hanfodol ar gyfer blaenoriaethu cyllid cyhoeddus. Gallant fynd i’r afael ag anghydraddoldebau iechyd, gwrthdroi dirywiad iechyd y genedl, a hybu llesiant.

Mae’r adroddiad yn integreiddio canfyddiadau blaenorol ag ymchwil ddiweddar ar raglenni iechyd y cyhoedd gwerth am arian, gan amlygu ymyriadau llwyddiannus ar draws tri cham bywyd: y blynyddoedd cynnar, oedolion iach, a heneiddio’n iach. Mae’n amlygu bod yn rhaid i atal fod yn rhan o strategaeth ehangach i leihau anghydraddoldebau iechyd, gan ganolbwyntio ar y blynyddoedd cynnar a lleihau tlodi, gyda gwariant wedi’i dargedu yng nghymunedau mwyaf difreintiedig Cymru.

Cylchlythyr Iechyd Rhyngwladol Rhifyn 5: Ionawr 2025

Mae Cylchlythyr Iechyd Rhyngwladol y Ganolfan Ryngwladol Cydlynu Iechyd (IHCC) yn hyrwyddo ac yn rhannu newyddion, digwyddiadau a mentrau rhyngwladol gyda phartneriaid ledled Cymru a thu hwnt.

Cafodd y cylchlythyr ei dreialu ym mis Mai 2023, ac fe’i cyhoeddir yn chwarterol ers hynny.

Gweler y rhifyn diweddaraf yma.

Rôl iechyd y cyhoedd mewn camau atal cychwynnol ar gyfer trais rhyngbersonol Adolygiad systematig o fframweithiau rhyngwladol

Dros y blynyddoedd diwethaf, cafwyd cynnydd yn y diddordeb mewn trais fel mater iechyd y cyhoedd. Mae atal trais cyn iddo ddigwydd a datblygu strategaethau ymateb effeithiol yn allweddol i gyflawni Nodau Datblygu Cynaliadwy’r Cenhedloedd Unedig ac i wella iechyd a llesiant. Mae’r arolygiad cwmpasu systematig hwn yn archwilio rôl fframweithiau iechyd y cyhoedd mewn camau atal cychwynnol ar gyfer trais rhyngbersonol.

Gwerthusiad Uned Atal Trais Cymru yn Rhannu’r Gwersi ar Gefnogi Partneriaethau Atal Trais

Mae gwerthusiad a gynhaliwyd yng Nghaerdydd ac yn Abertawe yn archwilio’r dull system gyfan Uned Atal Trais Cymru o atal trais, sy’n darparu gwersi allweddol ac ystyriaethau ar gyfer datblygu partneriaethau atal trais lleol.

Wedi’i gynnal gan Sefydliad Iechyd y Cyhoedd, Prifysgol John Moores Lerpwl, mae’r gwerthusiad yn darparu gwersi pwysig ar sut i roi gweithgarwch atal trais ar waith yn lleol er mwyn diwallu anghenion lleol wrth adeiladu strwythurau sy’n galluogi’r gwaith hwn i ddylanwadu ar y system ehangach.

Mae’r gwerthusiad yn cynnwys dwy ran, gydag un gwerthusiad yn canolbwyntio ar y dull system gyfan yn Abertawe, ac un yng Nghaerdydd, sy’n gyfanswm o bedwar adroddiad llawn. Er mwyn cefnogi partneriaid i dynnu o’r gwerthusiadau hyn, gwnaeth yr Uned Atal Trais grynhoi’r prif ganfyddiadau ac argymhellion mewn un adroddiad crynhoi.

Gwyddor Ymddygiad mewn Ymarfer a Pholisi: Ailgylchu yn y Cartref

Er mwyn newid ymddygiad sy’n gysylltiedig â’r hinsawdd yn effeithiol, rhaid inni bod yn glir ac yn benodol am yr ymddygiad yr ydym yn gobeithio ei newid, deall y rhwystr(au) a/neu’r hwylusydd/hwyluswyr i’r ymddygiad targed a gweithredu ystod eang o ymyriadau i fynd i’r afael â/neu wella’r rhwystr(au) a/neu’r hwylusydd/hwyluswyr a nodwyd. Gan ddefnyddio ailgylchu’r cartref fel enghraifft, diben yr astudiaeth achos hon yw dangos sut y gall cymhwyso gwyddor ymddygiad helpu i nodi a gweithredu ystod o wahanol fathau o ymyriadau a all helpu i fynd i’r afael yn effeithiol â phenderfynyddion ymddygiad a dylanwadu ar ymddygiad.

Hyrwyddo Byd Natur er budd Dyfodol Iach – Cynllun Gweithredu Bioamrywiaeth Iechyd Cyhoeddus Cymru 2024 – 2027

Mae’r adroddiad yn nodi sut mae Iechyd Cyhoeddus Cymru yn cymryd camau i gynnal a gwella bioamrywiaeth a hybu cadernid ecosystemau. Fel rhan o Ddeddf yr Amgylchedd (Cymru) 2016, adran 6, mae gennym ddyletswydd i gyhoeddi cynllun ac adrodd ar ein cynnydd. Mae ein gwaith i gefnogi bioamrywiaeth yn cyfrannu at nod llesiant sef ‘Cymru gydnerth’ yn ogystal â’n blaenoriaethau strategol eraill. Er bod y cynllun yn canolbwyntio ar yr hyn y bydd Iechyd Cyhoeddus Cymru yn ei wneud, mae hefyd yn cydnabod yr angen i weithio mewn partneriaeth ar draws y system iechyd y cyhoedd ehangach yng Nghymru a chyda chydweithwyr mewn sectorau eraill.

Mae’r adroddiad yn cwmpasu:
• Pwysigrwydd bioamrywiaeth i iechyd a llesiant a’r heriau a gyflwynir gan yr argyfwng natur presennol
• Crynodeb o’r hyn sydd wedi’i gyflawni ers cyhoeddi’r Cynllun Gweithredu Bioamrywiaeth diwethaf yn 2019
• Amlinelliad o sut y datblygwyd y cynllun newydd
• Y camau gweithredu arfaethedig ar gyfer y 3 blynedd nesaf a sut y byddwn yn adrodd ar ein cynnydd

Amser i Siarad Iechyd Cyhoeddus: Awst 2024 Canfyddiadau Arolwg Panel

Mae Amser i Siarad Iechyd Cyhoeddus yn banel cynrychioliadol cenedlaethol o drigolion Cymru. Fe’i sefydlwyd gan Iechyd Cyhoeddus Cymru i alluogi ymgysylltiad rheolaidd â’r cyhoedd er mwyn llywio polisïau ac ymarfer iechyd y cyhoedd. Cynlluniwyd y panel i gynrychioli poblogaeth Cymru yn gyffredinol yn ôl oedran, rhyw, amddifadedd, ethnigrwydd a bwrdd iechyd. Mae’r adroddiad hwn yn cyflwyno canfyddiadau o arolwg Awst 2024 sy’n cwmpasu: Iechyd cardiofasgwlar, Gwasanaeth Cludiant Cleifion Di-frys, teithio i apwyntiadau iechyd, pwysau iach, amser bwyd a brechlynnau.

Archwiliad Manwl o Wlad ar yr Economi Llesiant: Cymru

Mae’r ‘Archwiliad manwl o wlad ar yr economi llesiant: Cymru’ yn rhan o gyfres o archwiliadau manwl a gyhoeddwyd o dan y Fenter Economi Llesiant Ewropeaidd dan arweiniad y Swyddfa Ranbarthol WHO Ewrop ar gyfer Buddsoddi a Datblygu. Datblygir pob cyhoeddiad yn y gyfres trwy gyfuno llenyddiaeth academaidd a llenyddiaeth lwyd â naratifau o gyfweliadau lled-strwythuredig a gynhaliwyd gyda rhanddeiliaid allweddol yn y llywodraeth a sefydliadau iechyd y cyhoedd, gyda’r nod o ddangos profiadau gwlad diriaethol wrth hyrwyddo a gweithredu economïau llesiant.

Mae’r archwiliad manwl hwn yn canolbwyntio ar ddull Cymru. Mae’n rhoi cyd-destun i ymrwymiad Cymru i’r agenda economi llesiant, ac yn nodi cysyniadau a strategaethau allweddol, strwythurau a mecanweithiau llywodraethu, rôl iechyd (y cyhoedd), a dulliau o fesur a monitro cynnydd. Mae’n amlygu’r ysgogwyr a’r rhwystrau y mae Cymru wedi dod ar eu traws ar y llwybr tuag at economi llesiant. Er nad yw profiad Cymru yn gynrychioliadol nac yn hollgynhwysfawr, gall gwledydd sy’n ystyried neu yn y broses o symud i economi llesiant edrych ar y canfyddiadau allweddol hyn a mynd â negeseuon polisi gyda hwy i gael ysbrydoliaeth.

Dan Sylw – Iechyd, Llesiant a Thegwch gan Ddefnyddio Asesu’r Effaith ar Iechyd: Astudiaethau Achos o Gyrff Cyhoeddus yng Nghymru

Mae’r cyhoeddiad hwn yn canolbwyntio ar y defnydd o Asesiad o’r Effaith ar Iechyd (HIA) gan gyrff cyhoeddus yng Nghymru fel proses a all gefnogi llunwyr polisïau a’r rhai sy’n ymwneud â gwneud penderfyniadau i wneud y mwyaf o fuddion llesiant, lleihau niwed i iechyd, ac osgoi ehangu anghydraddoldebau iechyd. Mae hefyd yn cefnogi cyrff cyhoeddus i gyflawni dyletswyddau o dan Ddeddf Iechyd y Cyhoedd (Cymru) (2017).

20 mlynedd o Uned Gymorth Asesu Effaith ar Iechyd Cymru (UGAEIC) a datblygiad Asesu’r Effaith ar Iechyd (HIA) yng Nghymru

Mae 20 mlynedd ers sefydlu UGAEIC yn nodi dau ddegawd o ddatblygu HIA fel arf hanfodol ar gyfer gwneud penderfyniadau iachach a lleihau anghydraddoldebau iechyd yng Nghymru. Wedi’i sefydlu yn 2004. Mae UGAEIC wedi arwain y ffordd wrth alluogi integreiddio HIA i mewn i bolisi ar lefelau lleol, rhanbarthol a chenedlaethol.

Mae’r llinell amser yn amlygu cerrig milltir, dogfennau, a chyhoeddiadau allweddol yn hanes UGAEIC ac arfer HIA yng Nghymru. Gan edrych i’r dyfodol, bydd UGAEIC yn parhau i hyrwyddo HIA ac Iechyd ym Mhob Polisi (HiAP), ac yn cefnogi cyrff cyhoeddus i roi rheoliadau HIA sydd ar y ffordd o dan Ddeddf Iechyd y Cyhoedd (Cymru) 2017 ar waith.

Cartrefi oer yng Nghymru: A yw’r drefn wresogi foddhaol yn briodol ar gyfer iechyd a llesiant?

Mae’r adroddiad yn cyflwyno tystiolaeth bod byw mewn cartref oerach (ar dymheredd is na 18°C) yn gysylltiedig ag effeithiau negyddol ar iechyd a llesiant, yn enwedig ar gyfer pobl hŷn neu’r rhai sydd â chyflyrau iechyd neu anableddau. Mae’r adroddiad hefyd yn cynnwys set o argymhellion ar y drefn wresogi foddhaol yng Nghymru.

Dadansoddi gwerth, buddion a rhwystrau i gyfranogiad rhanddeiliaid a chymunedau mewn asesiadau o’r effaith ar iechyd (HIAs) yng Nghymru rhwng 2005 a 2020

Cynhelir Asesiadau o’r Effaith ar Iechyd (HIA) i lywio prosesau gwneud penderfyniadau trwy asesu effeithiau iechyd a thegwch iechyd posibl rhaglen, polisi neu brosiect a datblygu ymatebion priodol i liniaru niwed a sicrhau’r buddion mwyaf posibl. Mae cyfranogiad rhanddeiliaid a chymuned yn ganolog i broses asesiadau o’r effaith. Mae’r ymchwil hwn yn archwilio profiadau rhanddeiliaid ac aelodau o’r gymuned a gymerodd ran mewn gweithdai HIA yng Nghymru rhwng 2005 a 2020. Casglwyd data trwy holiadur ar ddiwedd pob sesiwn gweithdy HIA. Bu rhanddeiliaid a chyfranogwyr o’r gymuned o gefndiroedd amrywiol yn adrodd ar brofiad eu cyfranogiad. Mae’r dadansoddiad yn datgelu ystod o fanteision canfyddedig cymryd rhan yn y broses HIA. Roedd y manteision a nodwyd yn cynnwys y cyfle i gael eich clywed, rhwydweithio, a chipolwg ar gyfranogiad fel gwasanaeth cymunedol. Mae’r canfyddiadau hyn yn atgyfnerthu pwysigrwydd cyfranogiad rhanddeiliaid a’r gymuned mewn HIA, trwy safbwynt y cyfranogwyr eu hunain. Mae’r astudiaeth hon yn cyfrannu at ddealltwriaeth o gyfranogiad cymunedau a rhanddeiliaid mewn prosesau asesiadau o’r effaith. Mae hefyd yn cynnig argymhellion ar gyfer gwella arferion ac effaith HIA wrth ddatblygu polisi. Mae’n bosibl y gellir trosglwyddo’r canfyddiadau hyn i fathau eraill o asesiadau o’r effaith, a mathau eraill o gyfranogiad cymunedol a rhanddeiliaid.