Decorative: Cover of Cylchlythyr Iechyd Rhyngwaldol Rhifyn 4 Medi 2024

Cylchlythyr Iechyd Rhyngwladol Rhifyn 4: Medi 2024

Mae Cylchlythyr Iechyd Rhyngwladol y Ganolfan Ryngwladol Cydlynu Iechyd (IHCC) yn hyrwyddo ac yn rhannu newyddion, digwyddiadau a mentrau rhyngwladol gyda phartneriaid ledled Cymru a thu hwnt.

Cafodd y cylchlythyr ei dreialu ym mis Mai 2023, ac fe’i cyhoeddir yn chwarterol ers hynny.

Gweler y rhifyn diweddaraf yma.

Awduron: Laura Holt, Jo Harrington+ 1 mwy
, Melanie Peters
Welsh Health Equity Solutions Platform - acronym WHESP

Gwella Addysg, Sgiliau a Chyflogaeth yn Coventry: Dull Dinas Marmot

Fel llawer o ardaloedd ledled y DU, mae Coventry yn wynebu anghydraddoldebau iechyd, yn enwedig ymhlith ei chymunedau mwyaf agored i niwed. Fodd bynnag, bu cynnydd nodedig. Yn y blog hwn, rydym yn tynnu sylw at y gwaith effeithiol y mae Cyngor Dinas Coventry wedi’i wneud hyd yn hyn. Menter allweddol yw Siop Swyddi’r ddinas, sy’n gweithredu model “prif ganolfan a lloerennau”, sy’n cynnig cymorth personol mewn lleoliadau cymunedol i rymuso trigolion. Mae’r blog hwn hefyd yn archwilio sut mae dull Dinas Marmot yn gwneud gwahaniaeth ac yn rhannu gwersi gwerthfawr a ddysgwyd ar hyd y ffordd.

Awduron: Alicia Phillips, Glen Smailes+ 1 mwy
, Alex Dickson

Pecyn Cymorth Ymgysylltu â Dynion a Bechgyn i Atal Trais

Gan gydnabod pwysigrwydd cynnwys pawb yn yr ateb, mae Uned Atal Trais Cymru wedi lansio’r ‘Pecyn Cymorth Ymgysylltu â Dynion a Bechgyn i Atal Trais’, mewn partneriaeth â Plan International UK. Mae’r Pecyn Cymorth hwn yn dwyn ynghyd dystiolaeth academaidd ac arbenigedd proffesiynol er mwyn helpu i ddatblygu rhaglenni cynhwysol, hygyrch a diddorol i ddynion a bechgyn.

Fel rhan o’r broses o roi Fframwaith Cymru Heb Drais ar waith, bydd y Pecyn Cymorth yn parhau i ddatblygu er mwyn darparu amrywiaeth o wybodaeth hygyrch er mwyn deall, cefnogi a chynnal asesiad beirniadol o’r rhan y gall rhaglenni sydd wedi’u cynllunio’n benodol i gefnogi dynion a bechgyn ei chwarae wrth atal trais. Ar hyn o bryd, mae’r pecyn cymorth yn cynnwys dau adroddiad a ffeithlun:

-“Rydych chi wedi rhoi’r hyder i mi herio’r ffordd y mae bechgyn yn trin merched” Canfyddiadau Allweddol o Brosiectau ‘Profi a Dysgu’ yng Nghymru – mae’r adroddiad hwn yn rhannu canfyddiadau o grwpiau ffocws a gynhaliwyd fel rhan o brosiectau Profi a Dysgu Plan International UK. Yn bennaf, mae’n archwilio tystiolaeth o ymarfer ac o lenyddiaeth sy’n ymdrin â’r ffactorau galluogi a’r rhwystrau sy’n gysylltiedig ag ymgysylltu â dynion a bechgyn wrth atal trais.

-Buddsoddi mewn cynghreiriaid a chenhadon – ymgysylltu â dynion a bechgyn i atal trais: Adolygiad o Raglenni yng Nghymru – mae’r adroddiad hwn yn cyflwyno rhaglenni yng Nghymru sy’n anelu at ymgysylltu â dynion a bechgyn i atal trais. Nodwyd y rhaglenni hyn gan weithwyr proffesiynol fel rhan o arolwg, ac mae’r adroddiad hwn yn darparu ystyriaethau i ymarferwyr, ymchwilwyr, gwneuthurwyr polisi a chomisiynwyr mewn perthynas â datblygu prosiectau, gan gynnwys gwerthuso, a rhoi prosiectau ar waith.

-Ffeithlunsy’n nodi’r ystyriaethau allweddol sy’n deillio o’r ddau adroddiad wrth gynllunio a gweithredu rhaglenni i ymgysylltu â dynion a bechgyn i atal trais.

Cliciwch yma i edrych ar y Pecyn Cymorth: https://cymruhebdrais.com/adnoddau

Awduron: Alex Walker, Lara Snowdon+ 4 mwy
, Shauna Pike, Bryony Parry, Emma Barton, Anne-Marie Lawrence

Cyfres Dan Sbotolau: Sbotolau ar Ynys Môn a Sbotolau ar Home Start Cymru

Mae’r astudiaethau achos hyn yn cael eu cyd-gynhyrchu gyda sefydliadau a phobl ledled Cymru sy’n arwain mentrau ar lefel gymunedol sydd eisoes yn cyfrannu at y weledigaeth i Gymru ddod yn genedl sy’n ystyriol o drawma drwy weithio mewn ffordd sy’n seiliedig ar drawma. Pwrpas yr adroddiadau hyn yw taflu goleuni ar y dulliau presennol o weithredu, dathlu eu gwaith a pharhau i lywio a chefnogi’r gwaith o weithredu Fframwaith Cymru sy’n Ystyriol o Drawma a datblygu ymhellach ein pecyn cymorth sefydliadol ar sail Trawma a Phrofiadau Niweidiol yn ystod Plentyndod (TrACE).  

Mae Sbotolau ar Ynys Môn yn archwilio taith Ynys Môn i ddod yn ynys sy’n ystyriol o drawma.   Mae taith Ynys Môn i fod yn ynys sy’n ystyriol o drawma ar ddull sy’n seiliedig ar gryfderau sy’n creu amgylchedd seicogymdeithasol cadarnhaol a lefel uchel o wydnwch cymunedol.   

Mae Sbotolau ar Home Start Cymru yn arddangos eu gwaith gwych gyda theuluoedd mewn cymunedau ledled Cymru, a sut y gall ymarfer sy’n ystyriol o drawma newid bywydau pobl trwy ymddiriedaeth a chefnogaeth ar y cyd.  Mae eu hymagwedd sefydliadol sy’n ystyriol o drawma yn  ddull systemau cyfan sy’n seiliedig ar gryfderau sydd hefyd yn cefnogi eu gweithlu a’u gwirfoddolwyr drwy gydnabod eu hiechyd meddwl a’u llesiant.  

Awduron: Huw Williams, Joanne C. Hopkins+ 1 mwy
, Samia Addis

Adolygiad systematig o ymyriadau seiliedig ar drawma anghlinigol ar gyfer pobl ifanc oed ysgol

Cydnabyddir yn fyd-eang bod Profiadau Niweidiol yn Ystod Plentyndod (ACEs) yn ffactor risg ar gyfer problemau yn ddiweddarach mewn bywyd. Mae ymwybyddiaeth o ACEs a thrawma cysylltiedig yn cynyddu mewn ysgolion a lleoliadau addysgol, yn ogystal â’r galw am wasanaethau cefnogol i fynd i’r afael ag anghenion. Fodd bynnag, mae diffyg tystiolaeth glir o ymyriadau effeithiol y gellir eu darparu gan rai nad ydynt yn glinigwyr (e.e. staff yr ysgol).

Datgelodd yr adolygiad systematig hwn o bump ar hugain o astudiaethau dystiolaeth sy’n dod i’r amlwg o effaith ymyriadau sy’n cael eu darparu gan rai nad ydynt yn glinigwyr ar wella canlyniadau iechyd meddwl mewn pobl ifanc sydd wedi profi ACEs. Yn benodol, tystiolaeth o effeithiolrwydd grwpiau seiliedig ar Therapi Gwybyddol Ymddygiadol (CBT) ac ymyriadau sy’n cynnwys rhai sy’n rhoi gofal.

Awduron: Flo Avery, Natasha Kennedy+ 6 mwy
, Michaela James, Hope Jones, Rebekah Amos, Mark Bellis, Karen Hughes, Sinead Brophy

Archwilio parhad mathau o ACE rhwng cenedlaethau ymhlith sampl o garcharorion gwrywaidd o Gymru: Astudiaeth draws-adrannol ôl-weithredol

Archwiliodd yr astudiaeth hon barhad profiadau niweidiol yn ystod plentyndod (ACEs) rhwng y cenedlaethau mewn poblogaeth sy’n ymwneud â chyfiawnder gwrywaidd. Cwblhaodd 294 o dadau 18-69 oed mewn carchar yng Nghymru holiadur yn archwilio eu hamlygiad i ACEs. Roedd yr holiadur hefyd yn mesur amlygiad pob plentyn yr oeddent wedi eu tadogi i ACE. Canfu’r astudiaeth dystiolaeth o barhad mathau o ACE rhwng cenedlaethau. Canfuwyd bod amlygiad tadau i ACE yn cynyddu’r risg y byddai eu plant yn dod i gysylltiad ag ACE, i fwy nag un math o ACE ac ACE unigol fel ei gilydd.

Awduron: Kat Ford, Mark Bellis+ 3 mwy
, Karen Hughes, Natasha Judd, Emma Barton

Amser i Siarad Iechyd Cyhoeddus: Mai 2024 Canfyddiadau Arolwg Panel

Mae Amser i Siarad Iechyd Cyhoeddus yn banel cynrychioliadol cenedlaethol o drigolion Cymru. Fe’i sefydlwyd gan Iechyd Cyhoeddus Cymru i alluogi ymgysylltiad rheolaidd â’r cyhoedd er mwyn llywio polisïau ac ymarfer iechyd y cyhoedd. Cynlluniwyd y panel i gynrychioli poblogaeth Cymru yn gyffredinol yn ôl oedran, rhyw, amddifadedd, ethnigrwydd a bwrdd iechyd. Mae’r adroddiad hwn yn cyflwyno canfyddiadau o arolwg Mai 2024 sy’n cwmpasu: Carbon monocsid; Brechlynnau; Heintiau; a Stigma iechyd.

Awduron: Catherine Sharp, Karen Hughes+ 1 mwy
, Lewis Brace

Gadael neb ar ôl

Mae’r darn hwn o waith yn canolbwyntio ar effeithiau posibl tueddiadau’r dyfodol ar ein cysylltedd cymdeithasol a’n rhwydweithiau cymunedol (ein ‘cyfalaf cymdeithasol’) dros yr hanner can mlynedd nesaf. Ei nod yw archwilio rhai o’r ffactorau a all gefnogi a chryfhau cyfranogiad cymdeithasol a rhwydweithiau mewn cymunedau Cymreig, fel nodwedd ganolog o gymdeithas iach a llewyrchus, a’r rhai a all fod mewn perygl o ddieithrio, pegynu ac ynysu unigolion a grwpiau. Nid yw’r adroddiad hwn yn anelu at ragweld y dyfodol ond yn hytrach ysgogi pobl i feddwl am yr heriau, y cyfleoedd, a’r posibiliadau hirdymor y gall tueddiadau’r dyfodol eu cyflwyno.

Awduron: Menna Thomas, Sara Elias+ 3 mwy
, Petranka Malcheva, Louisa Petchey, Jo Peden

Fframweithiau ac Offer Tegwch Iechyd

Mae gweithio tuag at degwch iechyd yn dasg heriol ond un hollbwysig. Mae Iechyd Cyhoeddus Cymru yn ceisio eich cefnogi yn y gwaith hwn, beth bynnag fo’ch rôl, drwy lunio ystod o offer cenedlaethol a rhyngwladol sydd wedi’u datblygu i arwain y gwaith hwn mewn gwahanol gyd-destunau.

Mae Iechyd Cyhoeddus Cymru wedi cyhoeddi trosolwg o 22 o fframweithiau ac offer tegwch iechyd i gefnogi llywodraethau, sefydliadau ac unigolion i weithio tuag at degwch iechyd. Daethpwyd o hyd i fframweithiau ac offer trwy chwilio adnoddau rhyngwladol a chenedlaethol allweddol.

Awduron: Jo Peden, Rhiannon Griffiths+ 3 mwy
, Sara Southall, Rebecca Hill, Lauren Couzens (née Ellis)

Yn llwyddo i greu’r amodau ar gyfer Asesu’r Effaith ar Iechyd yng Nghymru: astudiaeth achos. Yn: Impact Assessment Outlook Journal Volume 21: Gorffennaf 2024. Impact Assessment Frontiers Part 2: People, Health and Equality. Darnau meddwl o ymarfer yn y DU a Rhyngwladol (Saesneg yn unig)

Myfyrdodau gan Uned Gymorth Asesu’r Effaith ar Iechyd Cymru (WHIASU), Polisi ac Iechyd Rhyngwladol, Canolfan Gydweithredol Sefydliad Iechyd y Byd (WHO) ar Fuddsoddi ar gyfer Iechyd a Llesiant, Iechyd Cyhoeddus Cymru.

Awduron: Kathryn Ashton, Liz Green

Aflonyddu ar sail rhywedd mewn mannau cyhoeddus: Adolygiad o’r Llenyddiaeth

Nod yr adolygiad hwn yw cydgrynhoi a gwella’r sylfaen dystiolaeth ar atal ac ymateb i aflonyddu rhywiol cyhoeddus a mathau eraill o aflonyddu ar sail rhywedd ym mhob man cyhoeddus, er mwyn deall y cyffredinrwydd, yr achosion ac ymyriadau effeithiol. Bydd yn llywio blaenoriaeth ffrwd waith y Glasbrint yn uniongyrchol: Aflonyddu ar sail Rhywedd ym mhob Man Cyhoeddus. Mae’r dull Glasbrint wedi’i fabwysiadu gan Lywodraeth Cymru a Phlismona yng Nghymru i gefnogi’r gwaith o gyflawni’r strategaeth trais yn erbyn menywod, cam-drin domestig a thrais rhywiol (VAWDASV) yng Nghymru.

Awduron: Samia Addis, Huw Williams+ 1 mwy
, Morgan Savoury
Adroddiad Sganio a Dysgu Gorwelion Rhyngwladol: Penderfynyddion Masnachol Iechyd:  Plant a Phobl Ifanc Adroddiad 49

Adroddiad Sganio a Dysgu Gorwelion Rhyngwladol: Penderfynyddion Masnachol Iechyd:  Plant a Phobl Ifanc Adroddiad 49

Dechreuwyd yr adroddiadau Sganio a Dysgu Gorwelion Rhyngwladol fel rhan o’r ymateb iechyd y cyhoedd i COVID-19, i gefnogi ymateb deinamig a mesurau adfer a chynllunio yng Nghymru. Yng ngwanwyn 2022, ehangwyd cwmpas yr adroddiadau i gwmpasu pynciau iechyd y cyhoedd â blaenoriaeth, gan gynnwys ym meysydd gwella a hybu iechyd, diogelu iechyd, a gofal iechyd.
Mewn ffocws: Penderfynyddion Masnachol Iechyd:  Plant a Phobl Ifanc

Awduron: Leah Silva, Daniela Stewart+ 5 mwy
, Zuwaira Hashim, Bastien Soto, Aleksandra (Ola) Kreczkiewicz, Abigail Malcolm (née Instone), Mariana Dyakova

Adroddiad Sganio Gorwelion Rhyngwladol a Dysgu Calendr Cryno Ebrill 2023 i Fawrth 2024

Mae’r calendr cryno hwn, y pedwerydd i’w gyhoeddi, yn cyflwyno trosolwg byr a rhyngweithiol o’r pum Adroddiad Sganio’r Gorwel Rhyngwladol a Dysgu o 2023-2024. Mae’r themâu’n cynnwys:

• Prydau Ysgol am ddim i holl blant Ysgolion Cynradd
• Iechyd a Llesiant Meddwl Ffoaduriaid a Cheiswyr Lloches
• Pum Amod Hanfodol ar gyfer Tegwch Iechyd
• Gwreiddio Atal mewn Gofal Sylfaenol a Chymunedol
• Effaith tlodi ar fabanod, plant a phobl ifanc

Awduron: Leah Silva, Daniela Stewart+ 9 mwy
, Zuwaira Hashim, Lauren Couzens (née Ellis), Rachel Bennett, Georgia Saye, Sara Cooklin-Urbano, Rhiannon Griffiths, Abigail Malcolm (née Instone), Emily Clark, Jo Peden

Cysylltiadau rhwng profiadau niweidiol yn ystod plentyndod ac ymddiriedaeth mewn gwybodaeth iechyd a gwybodaeth arall gan wasanaethau cyhoeddus, gweithwyr proffesiynol a ffynonellau ehangach: arolwg traws-adrannol cenedlaethol

Gall ymddiriedaeth mewn systemau iechyd a systemau eraill effeithio ar y nifer sy’n manteisio ar gyngor iechyd y cyhoedd ac sy’n ymgysylltu â gwasanaethau iechyd. Mae profiadau niweidiol yn ystod plentyndod (ACEs) yn cynyddu risgiau unigolion o salwch, ac felly mae deall sut mae ACEs yn effeithio ar ymddiriedaeth mewn ffynonellau cyngor iechyd a chymorth arall yn bwysig i lywio ymgysylltiad â’r grŵp hwn sy’n agored i niwed. Archwiliodd yr astudiaeth hon y cysylltiadau rhwng ACEs ac ymddiriedaeth mewn cyngor iechyd, gwybodaeth arall a gwasanaethau cyhoeddus mewn sampl cynrychioliadol cenedlaethol o 1,880 o oedolion yng Nghymru.

Awduron: Mark Bellis, Karen Hughes+ 3 mwy
, Kat Ford, Catherine Sharp, Rebecca Hill

Y Siarter ar gyfer Partneriaethu Iechyd Rhyngwladol yng Nghymru Pecyn Cymorth Gweithredu

Mae pecyn cymorth ar gael i staff y mae eu gwaith yn ymwneud ag iechyd rhyngwladol a gweithio gyda rhanddeiliaid ar draws y byd. Bydd y pecyn cymorth gweithredu yn helpu staff mewn Byrddau Iechyd ac Ymddiriedolaethau’r GIG i drosi’r Siarter ar gyfer Partneriaethau Iechyd Rhyngwladol yng Nghymru yn arferion gweithredol.

Awduron: Liz Green, Laura Holt+ 1 mwy
, Daniela Stewart

Ecwiti ar Waith: Hyrwyddo Iechyd LHDTCRhA+ yng Nghymru

Er gwaethaf datblygiadau o ran cael eu derbyn ar lefel gymdeithasol a hawliau cyfreithiol, mae unigolion LHDTCRhA+ yn parhau i wynebu gwahaniaethau sylweddol o ran iechyd meddwl, iechyd rhywiol a mynediad at ofal iechyd. Mae anghydraddoldebau iechyd ymhlith y cymunedau LHDTCRhA+ yng Nghymru yn her enbyd.

Mae’r blog hwn yn disgrifio’r heriau a brofir gan gymunedau LHDTCRhA+ yng Nghymru o ran iechyd a gofal cymdeithasol. Mae’n cynnwys polisïau strategol sy’n gwneud gwahaniaeth, gan sicrhau mynediad at wasanaethau iechyd sy’n deg i bawb. Mae’r blog hefyd yn tynnu sylw at ymdrechion trawsnewidiol sydd nid yn unig yn ail-lunio iechyd y cyhoedd ond sydd hefyd yn gosod cynseiliau ar gyfer cynhwysiant ledled y wlad.

Awduron: Bastien Soto

Cylchlythyr Iechyd Rhyngwladol Rhifyn 3: Mai 2024

Mae Cylchlythyr Iechyd Rhyngwladol y Ganolfan Ryngwladol Cydlynu Iechyd (IHCC) yn hyrwyddo ac yn rhannu newyddion, digwyddiadau a mentrau rhyngwladol gyda phartneriaid ledled Cymru a thu hwnt.

Cafodd y cylchlythyr ei dreialu ym mis Mai 2023, ac fe’i cyhoeddir yn chwarterol ers hynny.

Gweler y rhifyn diweddaraf yma.

Awduron: Laura Holt, Daniela Stewart+ 1 mwy
, Jo Harrington

Asesu goblygiadau cytundebau masnach rydd ar iechyd y cyhoedd: Cytundeb Partneriaeth Gynhwysfawr a Blaengar y Môr Tawel

Yn 2016, pleidleisiodd y Deyrnas Unedig i adael yr Undeb Ewropeaidd, a oedd wedi creu ansicrwydd gwleidyddol a chymdeithasol. Mae’r Deyrnas Unedig bellach yn negodi ei chytundebau masnach ei hun, ac ym mis Mawrth 2023, cytunodd i ymuno â Chytundeb Partneriaeth Gynhwysfawr a Blaengar y Môr Tawel (CPTPP). Cynhaliwyd Asesiad o’r Effaith ar Iechyd (HIA) yn 2022–23 i ragweld effaith bosibl Cytundeb Partneriaeth Gynhwysfawr a Blaengar y Môr Tawel (CPTPP) ar iechyd a llesiant Poblogaeth Cymru. Mae’r papur hwn yn archwilio canfyddiadau’r Asesiad o’r Effaith ar Iechyd (HIA) ac yn amlygu gwerth y dull o ymgysylltu â rhanddeiliaid a hysbysu llunwyr polisi. Roedd yr HIA hwn yn dilyn dull pum cam safonol a oedd yn cynnwys adolygiad o lenyddiaeth i nodi effeithiau posibl ar iechyd, cyfweliadau ansoddol â rhanddeiliaid traws-sector a datblygu proffil iechyd cymunedol. Nododd yr HIA effeithiau posibl ar draws penderfynyddion ehangach iechyd a grwpiau poblogaeth agored i niwed penodol. Nodwyd mecanweithiau setlo anghydfod gwladwriaethau buddsoddwyr, ansicrwydd economaidd a cholli gofod polisi rheoleiddio fel llwybrau allweddol ar gyfer effeithiau iechyd. Mae’r canfyddiadau wedi bod yn fuddiol wrth hysbysu’r rhai sy’n gwneud penderfyniadau i baratoi ar gyfer y CPTPP yng Nghymru gan ddefnyddio dull sy’n seiliedig ar dystiolaeth. Mae’r gwaith hwn wedi dangos gwerth dull HIA sy’n defnyddio proses dryloyw i gasglu ystod eang o dystiolaeth, gan arwain at ddysgu trosglwyddadwy.

Awduron: Liz Green, Kathryn Ashton+ 6 mwy
, Leah Silva, Courtney McNamara, Michael Fletcher, Louisa Petchey, Timo Clemens, Margaret Douglas

Archwilio’r berthynas rhwng profiadau niweidiol yn ystod plentyndod ac ymdopi yn ystod yr argyfwng costau byw gan ddefnyddio arolwg trawsadrannol cenedlaethol yng Nghymru, y DU

Mae (ACEs) yn ystod Plentyndod yn brofiadau niweidiol yn ystod plentyndod fel cam-drin plant a dod i gysylltiad ag anawsterau yn y cartref a thrais domestig, camddefnyddio sylweddau, salwch meddwl ac aelodau o’r teulu yn y carchar. Dadansoddodd yr astudiaeth ddata a gasglwyd gan 1,880 o oedolion sy’n byw ledled Cymru. Canfu fod y rhai a adroddodd am fwy nag un Profiadau Niweidiol yn ystod Plentyndod niferus yn llawer mwy tebygol o ganfod na fyddent yn gallu ymdopi’n ariannol yn ystod yr argyfwng costau byw, yn annibynnol ar ffactorau gan gynnwys lefel incwm y cartref, statws cyflogaeth ac amddifadedd preswyl.

Awduron: Karen Hughes, Mark Bellis+ 4 mwy
, Katie Cresswell, Rebecca Hill, Kat Ford, Joanne C. Hopkins

Profiadau niweidiol yn ystod plentyndod ac ymgysylltiad â gwasanaethau gofal iechyd: Canfyddiadau o arolwg o oedolion yng Nghymru a Lloeger

Mae profiadau niweidiol yn ystod plentyndod (ACEs) yn gysylltiedig â chanlyniadau iechyd gwaeth ond nid yw eu cysylltiad ag ymgysylltu â gofal iechyd wedi’i archwilio’n ddigonol o hyd, yn enwedig yn y DU. Mae’r adroddiad hwn yn cyflwyno canfyddiadau arolwg ar-lein gydag oedolion sy’n byw yng Nghymru a Lloegr, a ddatblygwyd i archwilio’r cysylltiad rhwng ACEs ac ymgysylltu â gofal iechyd, gan gynnwys bod yn gyfforddus o ran defnyddio gwasanaethau gofal iechyd.

Awduron: Kat Ford, Karen Hughes+ 3 mwy
, Katie Cresswell, Rebekah Amos, Mark Bellis

Pennu Effaith Newid Hinsawdd ar Iechyd y Cyhoedd: Astudiaeth Genedlaethol sy’n Defnyddio Dull Asesiad o’r Effaith ar Iechyd yng Nghymru

Cydnabyddir mai newid hinsawdd yw’r bygythiad mwyaf i iechyd byd-eang yn yr 21ain ganrif ac mae’n effeithio ar iechyd a llesiant trwy amrywiaeth o ffactorau. Oherwydd hyn, mae’r angen i gymryd camau i ddiogelu iechyd a llesiant y boblogaeth yn dod yn fwyfwy brys.

Yn 2019, cynhaliodd Iechyd Cyhoeddus Cymru Asesiad o’r Effaith ar Iechyd (HIA) o newid hinsawdd trwy ddull cymysg cynhwysfawr. Yn wahanol i asesiadau risg eraill, gwerthusodd effaith bosibl newid hinsawdd ar iechyd ac anghydraddoldebau yng Nghymru drwy weithdai cyfranogol, ymgynghoriadau â rhanddeiliaid, adolygiadau systematig o lenyddiaeth ac astudiaethau achos.

Mae canfyddiadau’r HIA yn nodi effeithiau posibl ar draws penderfynyddion ehangach iechyd a llesiant. Er enghraifft, ansawdd aer, gwres/oerni gormodol, llifogydd, cynhyrchiant economaidd, seilwaith, a gwydnwch cymunedol. Nodwyd ystod o effeithiau ar draws grwpiau poblogaeth, lleoliadau ac ardaloedd daearyddol.

Gall y canfyddiadau hyn lywio’r rhai sy’n gwneud penderfyniadau i baratoi ar gyfer cynlluniau a pholisïau newid hinsawdd gan ddefnyddio dull sy’n seiliedig ar dystiolaeth. Mae’r gwaith wedi dangos gwerth dull HIA gan ddefnyddio ystod o dystiolaeth trwy broses dryloyw, gan arwain at ddysgu trosglwyddadwy i eraill.

Mae’r papur ar gael yn Saesneg yn unig.

Awduron: Liz Green, Kathryn Ashton+ 6 mwy
, Nerys Edmonds, Michael Fletcher, Sumina Azam, Karen Hughes, Phil Wheater, Mark A Bellis

Mynd i’r afael a Phlastic Untro a Gwastraff yn Labordai Microbioleg Iechyd Cyhoeddus Cymru

Mae’r adroddiad yn tynnu sylw at yr eitemau plastig untro a gwastraff sydd â’r mwyaf o allyriadau carbon a ddefnyddir yn Labordai Microbioleg ICC ac mae’n nodi argymhellion o ran newid i ddewisiadau amgen mwy cynaliadwy.

Gellir ailadrodd y datrysiadau a nodwyd ar draws y sector gofal iechyd ehangach.

Awduron: Tracy Evans

Amser i Siarad Iechyd Cyhoeddus: Chwefror 2024 Canfyddiadau Arolwg Panel, gan gynnwys sampl hwb rhieni

Mae Amser i Siarad Iechyd Cyhoeddus yn banel cynrychioliadol cenedlaethol o drigolion Cymru. Fe’i sefydlwyd gan Iechyd Cyhoeddus Cymru i alluogi ymgysylltiad rheolaidd â’r cyhoedd er mwyn llywio polisïau ac ymarfer iechyd y cyhoedd. Gofynnwyd i drigolion yng Nghymru am eu barn ar ystod o bynciau iechyd y cyhoedd. Roedd yr arolwg yn canolbwyntio ar bynciau’n ymwneud ag iechyd a llesiant plant, gan gynnwys cwestiynau sy’n berthnasol yn benodol i rieni. Er mwyn gwella cyfranogiad rhieni yn yr arolwg, recriwtiwyd sampl ychwanegol o rieni gymryd rhan yn yr arolwg yn ogystal â sampl arferol o’r boblogaeth gyffredinol. Canolbwyntiodd arolwg mis Chwefror ar y chwe phwnc a ganlyn: anghenion gwybodaeth magu plant, canfyddiadau o fwydo ar y fron, rôl lleoliadau addysg mewn iechyd plant, strategaethau ymddygiad plant, llesiant meddwl, a defnyddio technoleg gyda’r teulu a ffrindiau.

Awduron: Catherine Sharp, Karen Hughes+ 2 mwy
, Lewis Brace, Emily Simms

Newid Hinsawdd ac Iechyd yng Nghymru: Barn y cyhoedd – Dadansoddiad demograffig o ddata

Mae’r adroddiad byr hwn yn cyflwyno dadansoddiad demograffig o ddata o arolwg cyhoeddus cenedlaethol ar ganfyddiadau o newid yn yr hinsawdd yng Nghymru a gynhaliwyd yn 2021/22. Archwiliodd yr arolwg farn y boblogaeth am newid yn yr hinsawdd, ei berthynas ag iechyd, eu hymddygiad presennol sy’n helpu’r hinsawdd, eu parodrwydd i gymryd rhan mewn camau gweithredu, a safbwyntiau ar atebion polisi. Mae’r adroddiad hwn yn cyflwyno data o gwestiynau allweddol yr arolwg wedi’u dadansoddi yn ôl grŵp oedran, rhywedd, cwintel amddifadedd, lleoliad (gwledig neu drefol) a chymhwyster uchaf. Gallai canfyddiadau helpu i deilwra ymgyrchoedd ymwybyddiaeth a llywio’r gwaith o dargedu negeseuon allweddol a chamau gweithredu ar newid yn yr hinsawdd yng Nghymru.

Awduron: Natasha Judd, Sara Wood+ 1 mwy
, Karen Hughes

Cadw’n gynnes gartref yn ystod y gaeaf yng Nghymru: Gwahaniaethau mewn ymddygiad gwresogi, strategaethau ymdopi a llesiant o 2022 i 2023

Gall cartrefi pobl gael effaith sylweddol ar eu hiechyd a’u llesiant. Mae hyn yn cynnwys y gallu i gadw’n gynnes gartref yn ystod y gaeaf. Mae’r adroddiad hwn yn disgrifio canfyddiadau arolwg cenedlaethol ar gartrefi trigolion 18 oed a hŷn yng Nghymru rhwng Ionawr a Mawrth 2022 (cam un) ac a ailadroddwyd rhwng Ionawr a Mawrth 2023 (cam dau). Mae’r canfyddiadau’n defnyddio sampl o 507 o gyfranogwyr a gwblhaodd y ddau arolwg.

Awduron: Kat Ford, Nicholas Carella+ 5 mwy
, Rebecca Hill, Hayley Janssen, Lauren Heywood, Daniella Griffiths, Sumina Azam

Y tu hwnt i’r presennol: Sut i gymhwyso meddwl yn hirdymor i leihau anghydraddoldebau iechyd

Nod yr adnodd hwn yw ein hysbrydoli ni i gyd i leihau anghydraddoldeb iechyd yng Nghymru a thu hwnt ym mhopeth a wnawn, trwy archwilio dulliau i alluogi meddwl hirdymor a rhannu astudiaethau achos sy’n dangos sut mae’r dulliau hynny wedi’u cymhwyso yng Nghymru. Mae’n arwain defnyddwyr trwy nodi tueddiadau perthnasol, cynhyrchu gweledigaeth ar gyfer y dyfodol, a gosod cwrs ar gyfer dyfodol dymunol. Ymhlith y dulliau a drafodwyd mae sganio gorwelion, triongl y dyfodol, echelinau ansicrwydd, a chynllunio senarios, ymhlith eraill.

Awduron: Petranka Malcheva, Louisa Petchey+ 1 mwy
, Sara Elias

Penderfynyddion Masnachol Trais: Nodi Cyfleoedd i Atal Trais drwy Ddadansoddiad Fframwaith sy’n Seiliedig ar Iechyd y Cyhoedd

Mae’r papur hwn yn defnyddio fframwaith cysyniadol ar gyfer penderfynyddion masnachol iechyd i fapio penderfynyddion masnachol trais posibl. Mae’n archwilio arferion masnachol sy’n gysylltiedig â thrais yn uniongyrchol (e.e., drylliau) a’r rhai sy’n effeithio’n anuniongyrchol ar drais trwy ddylunio a hyrwyddo cynhyrchion, arferion cyflogaeth ac effeithiau ar yr amgylchedd, tlodi ac adnoddau lleol. Nod y papur yw cymhwyso’r fframwaith i ystyried ei ddefnyddioldeb ar gyfer nodi ffactorau risg ac amddiffynnol ar gyfer trais, arferion da presennol, heriau, a chyfleoedd ar gyfer atal trais.

Awduron: Mark Bellis, Sally McManus+ 3 mwy
, Karen Hughes, Olumide Adisa, Kat Ford

Penderfynyddion Cymdeithasol ac Economaidd tegwch rhywedd: Strategaethau ar gyfer dyfodol llewyrchus i fenywod yng Nghymru

Mae menter Adroddiad Statws Tegwch Iechyd Cymru (WHESRi) wedi cyhoeddi blog erthygl sbotolau i goffau Diwrnod Rhyngwladol y Menywod. Mae’r erthygl sbotolau hon yn canolbwyntio ar degwch rhwng y rhywiau yng Nghymru, gan bwysleisio’r penderfynyddion cymdeithasol ac economaidd sy’n effeithio ar lesiant menywod. Mae’n amlygu anghydraddoldebau parhaus rhwng y rhywiau ar draws meysydd amrywiol, gan gynnwys iechyd, cyflogaeth, a thrais, sy’n cael eu gwaethygu gan ffactorau fel hil, anabledd a statws economaidd. Er mwyn mynd i’r afael â’r heriau hyn, mae angen polisïau sy’n ymateb i rywedd, cyllidebu sy’n gynhwysol o ran rhywedd a fframwaith Economi Llesiant i hyrwyddo canlyniadau cadarnhaol a grymuso menywod tuag at ddyfodol iachach a mwy llewyrchus yng Nghymru.

Awduron: Zuwaira Hashim, Jo Peden

Nodi a Chymhwyso Technegau Newid Ymddygiad

Offeryn ymarferol, rhyngweithiol sy’n cyflwyno Technegau Newid Ymddygiad, a ystyrir yn ‘gynhwysion gweithredol’ ymyriadau newid ymddygiad. Mae’r offeryn yn eich tywys trwy sut i nodi a chyflwyno Technegau Newid Ymddygiad, gan ddefnyddio’r model COM-B a’r Olwyn Newid Ymddygiad.

Awduron: Alice Cline, Nicky Knowles+ 2 mwy
, Jonathan West, Ashley Gould

Gwerthuso Ymyraethau Newid Ymddygiad

Wedi’i ysgrifennu mewn cydweithrediad â’r Tîm Gwerthuso Canolog ac Iechyd Cyhoeddus Cymru, mae hwn yn offeryn ymarferol a rhyngweithiol sy’n nodi pwyntiau allweddol i’w hystyried wrth i chi gynllunio sut i brofi a gwerthuso eich ymyriad newid ymddygiad.

Awduron: Alice Cline, Nicky Knowles+ 5 mwy
, Jonathan West, Lucia Homolova, Dr Charlotte Grey, Dr Esther Mugweni, Ashley Gould