Asesiad Anghenion Iechyd Hapchwarae ar gyfer Cymru

Nod yr asesiad hwn o anghenion iechyd yw adolygu anghenion pobl sy’n profi niwed oherwydd hapchwarae er mwyn llywio dull iechyd cyhoeddus o leihau niwed hapchwarae yng Nghymru. Mae’n cynnwys epidemioleg hapchwarae niweidiol, crynodeb o’r sylfaen dystiolaeth ynghylch ymyriadau ataliol a thriniaeth, crynodeb owasanaethau presennol, a themâu a nodwyd o ymchwil ansoddol, a archwiliodd yn fanwl farn pobl â phrofiadau bywyd o hapchwarae niweidiol, darparwyr gwasanaethau a rhanddeiliaid.

Awduron: Annie Ashman, Claire Beynon

Amser i Siarad Iechyd Cyhoeddus: Arolwg recriwtio

Mae Amser i Siarad am Iechyd y Cyhoedd yn banel cynrychioliadol cenedlaethol newydd o drigolion Cymru a sefydlwyd gan Iechyd Cyhoeddus Cymru i alluogi ymgysylltiad rheolaidd â’r cyhoedd i lywio polisi ac ymarfer iechyd y cyhoedd.
Mae’r adroddiad hwn yn cyflwyno demograffeg y 2,000 o aelodau panel a recriwtiwyd yn ystod cam cyntaf y prosiect. Adroddir hefyd ar ganfyddiadau’r arolwg recriwtio cychwynnol, sy’n canolbwyntio ar gostau byw, coronafeirws a blaenoriaethau ar gyfer Iechyd Cyhoeddus Cymru.

Awduron: Catherine Sharp, Karen Hughes

Ni yw’r Newid – Caffael nad yw’n costio’r ddaear

Mae caffael yn gostus. Mae sector cyhoeddus Cymru yn gwario £7 biliwn ar gaffael. Caffael achosodd 62% o ôl troed carbon GIG Cymru yn 2018/19.
Gall caffael cynaliadwy olygu peidio â phrynu pethau o gwbl, prynu nwyddau sy’n defnyddio ynni ac adnoddau yn effeithlon, nwyddau moesegol fel coffi Masnach Deg, neu gynhyrchion a gwasanaethau lleol sy’n cefnogi busnesau lleol. Gall hefyd helpu i gyflawni blaenoriaethau sefydliadol ac amcanion llesiant, ac yn y pen draw wella llesiant economaidd, amgylcheddol, cymdeithasol a diwylliannol Cymru.
Mae’r e-ganllaw yn rhoi cyngor ar sut y gallwn weithredu wrth brynu nwyddau a gwasanaethau gan ystyried yr hyn sydd ei angen arnom, o ble y daw, pa mor hir y bydd yn para a’r effaith a gaiff ar bobl, natur a’r blaned.

Awduron: Tracy Evans, Eurgain Powell

Adroddiad y Ddyletswydd Bioamrywiaeth a Chydnerthedd Ecosystemau 2022

Cynhyrchwyd ‘Adroddiad Dyletswydd Bioamrywiaeth’ cyntaf Iechyd Cyhoeddus Cymru yn 2019, mewn ymateb i ddyletswydd uwch bioamrywiaeth a chydnerthedd ecosystemau yn unol ag Adran 6 Deddf yr Amgylchedd (Cymru) 2016. Mae’r dyletswydd yn nodi bod yn rhaid i awdurdodau cyhoeddus “gynnal a gwella bioamrywiaeth (cyhyd â bo hynny’n cyd-fynd ag ymarfer eu swyddogaethau yn gywir) a, thrwy wneud hynny, yn hybu cydnerthedd ecosystemau”.
Yn 2023 rydym wedi cyhoeddi Adroddiad Dyletswydd Bioamrywiaeth a Chydnerthedd Ecosystemau wedi’i ddiweddaru, sy’n amlinellu’r camau y mae Iechyd Cyhoeddus Cymru yn eu cymryd i hyrwyddo bioamrywiaeth, gan amlygu’r cynnydd a wnaed rhwng 2019 a 2022 gan gynnwys yn erbyn camau a nodwyd yn ein Cynllun Bioamrywiaeth, Gwneud Lle i Natur.

Awduron: Eurgain Powell

Argyfwng Costau Byw yng Nghymru; Cymhwyso Gwyddor Ymddygiad

Mae deall a ffurfio ymddygiadau, gan gynnwys manteisio ar wasanaethau cymorth, yn hanfodol wrth ymateb i’r argyfwng costau byw. Mae’r ffeithlun hwn yn dangos sut y mae modd defnyddio gwyddor ymddygiad, gan gyfeirio at yr adroddiad a luniwyd gan Iechyd Cyhoeddus Cymru a’r adnoddau a gynhyrchwyd gan Uned Gwyddor Ymddygiad Cyngor Sir Hertford.

Awduron: Alice Cline, Ashley Gould

Adroddiad Sganio a Dysgu Gorwelion Rhyngwladol: Addysg a gofal plentyndod cynnar

Dechreuwyd yr adroddiadau Sganio a Dysgu Gorwelion Rhyngwladol fel rhan o’r ymateb iechyd y cyhoedd i COVID-19, i gefnogi ymateb deinamig a mesurau adfer a chynllunio yng Nghymru. Yng ngwanwyn 2022, ehangwyd cwmpas yr adroddiadau i gwmpasu pynciau iechyd y cyhoedd â blaenoriaeth, gan gynnwys ym meysydd gwella a hybu iechyd, diogelu iechyd, a gofal iechyd.

Mewn ffocws: Addysg a gofal plentyndod cynnar

Awduron: Abigail Malcolm (née Instone), Leah Silva+ 4 mwy
, Lauren Couzens (née Ellis), Sara Cooklin-Urbano, Emily Clark, Mariana Dyakova

Deall anghydraddoldebau iechyd yng Nghymru gan ddefnyddio dull dadgyfansoddi Blinder-Oaxaca

Ar draws Cymru a’r byd, mae anghydraddoldeb iechyd yn parhau’n broblem sydd yn rhyng-gysylltiedig gyda deinameg cymdeithasol, economaidd ac amgylcheddol ehangach a chymhleth. O ganlyniad, mae angen i weithredu i fynd i’r afael ag anghydraddoldeb mewn iechyd ddigwydd ar lefel strwythurol, gan gydnabod y cyfyngiadau sy’n effeithio ar allu a chyfle unigolyn (neu gymuned) i alluogi newid. Er bod ‘penderfynyddion cymdeithasol iechyd’ yn gysyniad sydd wedi ei sefydlu, mae deall cyfansoddiad y bwlch iechyd yn llawn yn dibynnu ar gipio cyfraniadau perthnasol myrdd o ffactorau cymdeithasol, economaidd ac amgylcheddol o fewn dadansoddiad meintiol. Ceisiodd y dadansoddiad dadgyfansoddi esbonio’r gwahaniaethau ym mynychder y canlyniadau hyn mewn grwpiau sydd wedi eu haenu yn ôl eu gallu i arbed o leiaf £10 y mis, a ydynt mewn amddifadedd materol, a phresenoldeb salwch, anabledd neu wendid hirsefydlog sy’n cyfyngu. Fe wnaeth y dadansoddiad nid yn unig feintioli’r bylchau iechyd arwyddocaol oedd yn bodoli yn y blynyddoedd yn arwain at bandemig COVID-19, ond mae hefyd wedi dangos pa benderfynyddion iechyd oedd mwyaf dylanwadol. Mae deall y ffactorau sydd fwyaf cysylltiedig ag amrywiadau mewn iechyd yn allweddol i nodi ysgogwyr polisi i leihau anghydraddoldebau iechyd a gwella iechyd a llesiant ar draws poblogaethau.

Awduron: James Allen, Andrew Cotter-Roberts+ 4 mwy
, Oliver Darlington, Mariana Dyakova, Rebecca Masters, Luke Munford

Cartrefi oer a’u cysylltiad ag iechyd a llesiant: adolygiad llenyddiaeth systematig

Fel rhan o brosiect ehangach i benderfynu a yw’r safonau cyfredol ar gyfer tymereddau dan do ar aelwydydd Cymru yn optimaidd ar gyfer cysur, iechyd a llesiant pobl, nod yr adolygiad hwn yw pennu ac arfarnu’r dystiolaeth gyfredol ynglŷn â’r cysylltiad rhwng cartrefi oer ar y naill law ac iechyd a llesiant ar y llaw arall.

Awduron: Hayley Janssen, Ben Gascoyne+ 4 mwy
, Kat Ford, Rebecca Hill, Manon Roberts, Sumina Azam

Cysylltiadau rhwng Profiadau Niweidiol yn ystod Plentyndod (ACEs) a Phrofiad Oes o Ddamweiniau Ceir a Llosgiadau: Astudiaeth Drawsdoriadol

Gan ddefnyddio sampl o boblogaeth gyffredinol y DU, mae’r astudiaeth hon wedi nodi perthnasoedd rhwng dod i gysylltiad ag ACEs a phrofiad oes o ddamweiniau ceir a llosgiadau; dau brif farciwr o anafiadau anfwriadol. Mae’r canfyddiadau’n tynnu sylw at yr angen am ymyriadau effeithiol i atal ACEs a lleihau eu heffeithiau ar iechyd a llesiant. Gall dealltwriaeth well o’r berthynas rhwng ACEs ac anafiadau anfwriadol, a’r mecanweithiau sy’n cysylltu profiadau niweidiol yn ystod plentyndod â risgiau anafiadau, fod o fudd i ddatblygu dulliau amlochrog o atal anafiadau.

Awduron: Kat Ford, Karen Hughes+ 3 mwy
, Katie Cresswell, Nel Griffith, Mark Bellis

Ymateb i’r argyfwng hinsawdd: defnyddio gwyddor ymddygiad

Mae’r argyfwng hinsawdd yn achosi baich amgylcheddol parhaus a chynyddol o glefydau, ynghyd â chanlyniadau iechyd y cyhoedd sylweddol. Mae mynd i’r afael â’r argyfwng trwy ddulliau lliniaru ac addasu yn gofyn am newid yn ein hymddygiad. Mae’r canllawiau hyn ar gyfer gweithwyr proffesiynol/ymarferwyr sy’n gweithio ar bolisïau, gwasanaethau neu gyfathrebiadau i fynd i’r afael â’r argyfwng hinsawdd, gan gynnig awgrymiadau defnyddiol ar ymgorffori mewnwelediadau ymddygiadol a chynyddu’r tebygolrwydd y bydd newid mewn ymddygiad yn cael ei fabwysiadu.

Awduron: Oliver Williams, Ashley Gould

Yr argyfwng costau byw yng Nghymru: Drwy lens iechyd cyhoeddus

Mae’r argyfwng costau byw yn cael effeithiau eang a hirdymor ar fywydau beunyddiol pobl yng Nghymru a bydd yn parhau i gael effeithiau o’r fath.
Mae’r adroddiad hwn yn crynhoi’r ffyrdd y gall yr argyfwng costau byw effeithio ar iechyd a llesiant. Mae’n edrych ar y sefyllfa drwy lens iechyd cyhoeddus er mwyn nodi camau gweithredu ar gyfer llunwyr polisïau a’r rhai sy’n gwneud penderfyniadau i ddiogelu a hybu iechyd a llesiant pobl Cymru wrth ymateb i’r argyfwng costau byw, gan amlinellu sut olwg fydd ar ddull iechyd cyhoeddus o ymdrin â’r argyfwng yn y tymor byr a’r tymor hwy.

Awduron: Manon Roberts, Louisa Petchey+ 4 mwy
, Aimee Challenger, Sumina Azam, Rebecca Masters, Jo Peden

Effeithiau a ragwelir ac a arsylwyd o ganlyniad i gloi COVID-19: dau Asesiad o’r Effaith ar Iechyd yng Nghymru a’r Alban

Mae Asesu’r Effaith ar Iechyd yn ymagwedd allweddol a ddefnyddir yn rhyngwladol i nodi effeithiau cadarnhaol a negyddol polisïau, cynlluniau a chynigion ar iechyd a lles. Yn 2020, cynhaliwyd HIA yng Nghymru a’r Alban i nodi effeithiau posibl y mesurau ‘aros gartref’ a chadw pellter corfforol ar iechyd a lles a weithredwyd ar ddechrau pandemig clefyd coronafeirws (COVID-19). Ceir tystiolaeth brin wrth werthuso a yw’r effeithiau a ragfynegwyd mewn HIA yn digwydd ar ôl gweithredu polisi. Mae’r papur hwn yn gwerthuso’r effeithiau a ragwelwyd yn HIA COVID-19 yn erbyn tueddiadau a welwyd mewn gwirionedd.

Awduron: Liz Green, Kathryn Ashton+ 3 mwy
, Mark Bellis, Timo Clements, Margaret Douglas

Gwella iechyd a llesiant: Canllaw i ddefnyddio gwyddor ymddygiad mewn polisi ac ymarfer

Mae’r canllaw hwn i ymarferwyr a llunwyr polisi yn rhoi cyflwyniad byr i wyddor ymddygiad a phroses gam wrth gam ar gyfer datblygu ymyriadau newid ymddygiad – boed yn bolisi, gwasanaeth neu gyfathrebu. Fe’i cynlluniwyd i gefnogi arbenigwyr pwnc i wneud y gorau o’u hymyriadau – gan helpu i sicrhau ein bod yn aml yn ‘cael yr hyn yr ydym yn anelu ato’. Gwella iechyd a llesiant: canllaw i ddefnyddio gwyddor ymddygiad mewn polisi ac ymarfer

Awduron: Robert West, Ashley Gould

Lleihau Allyriadau Carbon

Mae’r ffeithlun hon yn esbonio pam fod newid yn yr hinsawdd yn fygythiad sylweddol i iechyd. Mae’n cynnwys ffeithiau am newid hinsawdd ac yn awgrymu camau y gall pob un ohonom eu cymryd i leihau ein heffaith i helpu i ddiogelu iechyd pobl yn ogystal ag iechyd y blaned.

Awduron: Ann Jones

Atal digartrefedd mewn unigolion sydd â phrofiad o ofal

Mae nifer a chyfradd y plant yng ngofal awdurdodau lleol yng Nghymru wedi bod yn cynyddu flwyddyn ar ôl blwyddyn. Mae unigolion sydd â phrofiad o ofal yn fwy tebygol o fod yn ddigartref na phobl ifanc eraill.
Mae modelau ymarfer amrywiol i gefnogi pobl ifanc pan fyddant yn gadael gofal gyda’r nod o atal digartrefedd. Nod yr astudiaeth hon oedd nodi a dadansoddi modelau ymateb Cymru, y Deyrnas Unedig (DU) a rhai rhyngwladol mewn perthynas ag unigolion â phrofiad o ofal (16- 25 oed) ac atal digartrefedd, a nodi arfer addawol yn y maes hwn a meysydd pellach ar gyfer gwelliant.
Ceisiodd yr astudiaeth dulliau cymysg newydd hon roi llais I bobl ifanc â phrofiad o ofal. Mae’n crynhoi’r dystiolaeth ryngwladol a phrofiad byw unigolion sydd â phrofiad o ofal, ac yn rhoi awgrymiadau gan ddarparwyr gwasanaethau ar fodelau gofal newydd a’r ffordd orau o roi’r rhain ar waith.
Bydd o ddiddordeb i lunwyr polisi, ymarferwyr tai ac ymarferwyr gofal cymdeithasol fel ei gilydd.

Awduron: Claire Beynon, Laura Morgan+ 5 mwy
, Laura Evans, Oliver Darlington, Louise Woodfine, Lewis Brace, Manon Roberts

Tuag at economi llesiant: Effaith economaidd sector gofal iechyd Cymru

Yn y papur hwn, mae pwysigrwydd y sector gofal iechyd i economi Cymru’n cael ei archwilio. Rydym yn defnyddio nifer o ffynonellau data ar gyfer economi’r DU a Chymru ac yn deillio model economaidd ar gyfer 2017. Nod y modelu economaidd hwn yw meintioli cyfraniad y sector gofal iechyd (y Gwasanaeth Iechyd Gwladol, y GIG) i’r economi ehangach yng Nghymru, ac edrych ar yr allbwn economaidd, incwm y boblogaeth, mewnforion gwerth ychwanegol, a chyflogaeth. Mae’r canlyniadau’n awgrymu bod gan y sector gofal iechyd gyfraniad uwchlaw’r cyfartaledd mewn pedair agwedd economaidd a archwiliwyd o economi Cymru (cynnyrch, incwm, cyflogaeth, gwerth ychwanegol), yn ôl ei effaith ar yr ecosystem economaidd oddi amgylch. Mae crynodeb o’r adroddiad wedi’i ddatblygu i gefnogi a hysbysu rhanddeiliaid cenedlaethol a rhyngwladol ar draws amrywiol sectorau, ac yn cynnwys economeg, cyllid, iechyd a pholisi. Mae’n arbennig o ddefnyddiol i’r rhai sy’n gweithio mewn perthynas â’r Economi Sylfaenol, Gwerth Cymdeithasol ac Effeithiau Llesiant ac Iechyd Seiliedig ar Werth.

Awduron: Timotej Jagrič, Christine Brown+ 6 mwy
, Dušan Fister, Oliver Darlington, Kathryn Ashton, Mariana Dyakova, Mark Bellis, Vita Jagrič

Cymunedau a Newid Hinsawdd yng Nghymru’r Dyfodol

Mae Cymunedau a Newid Hinsawdd mewn Cymru Dyfodol yn archwilio sut mae rhai cymunedau yn teimlo am effeithiau newid yn yr hinsawdd, a sut y gallai’r effeithiau hyn waethygu anghydraddoldebau presennol. Cynlluniwyd y prosiect ar y cyd, ac roedd yn cynnwys cyfranogwyr mewn meddwl am yr hir dymor am hinsawdd ac anghydraddoldebau, ystyried pa broblemau y gallai fod angen eu hatal, ac integreiddio’r canfyddiadau ag astudiaethau a phrosiectau eraill yn y maes.
Mae’r adroddiadau nid yn unig yn cynnwys canfyddiadau’r gwaith hwn, ond maent hefyd yn darparu adnoddau i lunwyr polisi weithredu technegau dydodolau creadigol tebyg er mwyn cynnwys cymunedau mewn meddwl hirndymor.
Cynhyrchwyd y llyfr stori gan FLiNT o dan Gytundeb Partneriaeth rhwng FLiNT a Swyddfa Comisiynydd Cenedlaethau’r Dyfodol Cymru, ac mewn cydweithrediad ag Iechyd Cyhoeddus Cymru.

Awduron: Genevieve Liveley, Will Slocombe+ 1 mwy
, Emily Spiers

Adroddiad Sganio Gorwelion Rhyngwladol a Dysgu Gwneud yr amgylchedd addysgu’n wydn yn erbyn COVID: 4-18 oed

Dechreuwyd yr adroddiadau Sganio a Dysgu Gorwelion Rhyngwladol fel rhan o’r ymateb iechyd y cyhoedd i COVID-19, i gefnogi ymateb deinamig a mesurau adfer a chynllunio yng Nghymru. Yng ngwanwyn 2022, ehangwyd cwmpas yr adroddiadau i gwmpasu pynciau iechyd y cyhoedd â blaenoriaeth, gan gynnwys ym meysydd gwella a hybu iechyd, diogelu iechyd, a gofal iechyd.

Mewn ffocws: Gwneud yr amgylchedd addysgu’n wydn yn erbyn COVID: 4-18 oed

Awduron: Mark Bellis, Mariana Dyakova+ 5 mwy
, Anna Stielke, Abigail Malcolm (née Instone), James Allen, Lauren Couzens (née Ellis), Emily Clark

Hwyluswyr, Rhwystrau a Safbwyntiau ar Rôl Sefydliadau Iechyd y Cyhoedd wrth Hyrwyddo a Defnyddio Asesiadau Effaith ar Iechyd – Arolwg Cwmpasu Rhithwir Rhyngwladol a Chyfweliadau Arbenigol

Mae gan sefydliadau iechyd y cyhoedd rôl bwysig i’w chwarae wrth hyrwyddo a diogelu iechyd a llesiant poblogaethau. Ffocws allweddol sefydliadau o’r fath yw penderfynyddion ehangach iechyd, gan groesawu’r angen i hyrwyddo ‘Iechyd ym mhob Polisi’ (HiAP). Offeryn gwerthfawr i gefnogi hyn yw’r asesiad o’r effaith ar iechyd (HIA). Mae’r astudiaeth gwmpasu hon yn anelu at gefnogi sefydliadau iechyd y cyhoedd i hyrwyddo’n fwy llwyddiannus ar gyfer defnyddio asesiadau o’r effaith ar iechyd a’r HiAP er mwyn hyrwyddo a diogelu iechyd, llesiant a thegwch. Mae’n tynnu sylw at y galluogwyr a’r rhwystrau ar gyfer defnyddio HIA yng nghyd-destunau’r cyfranogwyr ac mae’n awgrymu rhai camau y gall sefydliadau iechyd y cyhoedd eu cymryd a’r unedau y gallant ddysgu ohonynt. Gall canlyniadau’r astudiaeth hon fod yn blatfform i helpu i wella gwybodaeth, rhwydweithiau ac arbenigedd, er mwyn helpu i gefnogi dull ‘Iechyd ym mhob Polisi’ a mynd i’r afael ag anghydraddoldebau sy’n bodoli ym mhob cymdeithas.

Awduron: Liz Green, Kathryn Ashton+ 4 mwy
, Lee Parry-Williams, Mariana Dyakova, Timo Clemens, Mark Bellis

Beth Sy’n Gweithio gydag Atal ac Ymyrraeth Gynnar o ran ACEs ar Lefel Gymunedol? Nodi a Chefnogi Prosiectau ledled Cymru

Dangosodd ymchwil flaenorol a wnaed gan Hyb ACE Cymru fod prosiectau cymunedol ledled Cymru yn darparu cymorth i aelodau’r gymuned mewn perthynas ag ystod o adfydau. Gan adeiladu ar yr ymchwil hwn, nod y prosiect hwn yw nodi a mapio prosiectau cymunedol pellach; deall y dulliau mwyaf effeithiol o gefnogi’r prosiectau hyn yn ogystal â’r rhwystrau i ymgysylltu; ac yn olaf i archwilio effaith gwasanaethau ar grwpiau cymunedol.

Awduron: Samia Addis, Joanne C. Hopkins

Profiadau niweidiol yn ystod plentyndod i rieni a chyflawni cosb gorfforol i blant yng Nghymru

Yn 2022, ymunodd Cymru â’r nifer cynyddol o wledydd i wahardd cosbi plant yn gorfforol ym mhob lleoliad. Gan ddefnyddio data a gasglwyd flwyddyn cyn y newid deddfwriaethol, mae’r astudiaeth hon yn archwilio’r berthynas rhwng amlygiad rhieni Cymru i ACEs wrth dyfu i fyny a’u defnydd o gosb gorfforol tuag at blant.

Awduron: Karen Hughes, Kat Ford+ 2 mwy
, Mark Bellis, Rebekah Amos

Newid Hinsawdd ac Iechyd yng Nghymru: Barn y Cyhoedd

Mae’r adroddiad hwn yn cyflwyno canfyddiadau cychwynnol arolwg o oedolion sy’n byw yng Nghymru ynghylch eu canfyddiadau o ran newid hinsawdd ac iechyd. Er bod gwaith i ddeall a lliniaru newid hinsawdd yn magu momentwm yng Nghymru, prin yw’r wybodaeth o hyd am farn ac ymddygiad y boblogaeth. Mae data o’r fath yn hanfodol ar gyfer cyd-greu dulliau effeithiol a derbyniol o ymdrin â newid hinsawdd sy’n helpu i ddiogelu iechyd y cyhoedd; targedu negeseuon a gwybodaeth allweddol; a sefydlu datrysiadau hirdymor ar draws Cymru a fydd yn parhau i gael eu cefnogi ar draws sawl cenhedlaeth. Er mwyn mynd i’r afael â’r bwlch hwn, datblygwyd arolwg cyhoeddus i geisio barn y boblogaeth am newid hinsawdd, ei berthynas ag iechyd, eu hymddygiad presennol sy’n ystyriol o’r hinsawdd, eu parodrwydd i gymryd rhan mewn camau gweithredu, a barn am ddatrysiadau polisi. Mae’r adroddiad hwn yn cyflwyno canfyddiadau cychwynnol yr arolwg, gan roi barn y boblogaeth ar newid hinsawdd ymhlith trigolion Cymru sy’n oedolion.

Awduron: Sara Wood, Karen Hughes+ 3 mwy
, Rebecca Hill, Natasha Judd, Mark Bellis

A yw Brexit wedi newid sut mae Cymru’n cymryd rhan mewn atal, parodrwydd ac ymateb byd-eang o ran clefydau heintus?

Mae pandemig COVID-19 wedi gwthio clefydau heintus i frig agendâu llywodraethau ledled y byd. Ar yr un pryd, mae Brexit wedi dylanwadu ar sut mae’r Deyrnas Unedig a Chymru’n cydweithio gyda phartneriaid rhyngwladol ar glefydau heintus.
Mae llinellau amser ar gyfer Brexit a phandemig COVID-19 wedi gorgyffwrdd, roedd trefniadau ar gyfer y cyfnod wedi Brexit yn dal i gael eu datblygu. Yr argyfwng iechyd y cyhoedd rhyngwladol nesaf fydd yn profi’r systemau newydd yng Nghymru/y DU.
Dangoswyd bod gan Brexit y potensial i effeithio ar iechyd a llesiant poblogaeth Cymru felly dylid eu ystyried yng nghyd-destun atal a pharodrwydd ar gyfer ymatebion i glefydau heintus.
Mae’r briff yn archwilio effaith ymadawiad y DU o’r UE ar pherthynas a’i phrosesau rhyngwladol ar gyfer ymdrin â clefydau heintus yn y dyfodol.

Awduron: Katie Cresswell, Louisa Petchey

Cost anghydraddoldeb iechyd i’r GIG yng Nghymru

Mae anghydraddoldebau eang mewn iechyd a defnydd o wasanaethau gofal iechyd rhwng pobl sy’n byw mewn cymdogaethau mwy difreintiedig a’r rhai sy’n byw mewn cymdogaethau llai difreintiedig yng Nghymru. Gallai mynd i’r afael ag anghydraddoldeb iechyd drwy gyfuniad o ymgyrchoedd hybu iechyd a pholisïau ymyrraeth gynnar wedi’u targedu at gymunedau difreintiedig arwain at welliant sylweddol mewn iechyd a lles, yn ogystal ag arbedion i GIG Cymru.

Awduron: Rajendra Kadel, James Allen+ 8 mwy
, Oliver Darlington, Rebecca Masters, Brendan Collins, Joanna M. Charles, Miqdad Asaria, Mariana Dyakova, Mark Bellis, Richard Cookson

Gwerthusiad gwasanaeth o gyflwyno a gweithredu Tîm Atal Trais mewn ysbyty yn Ysbyty Athrofaol Cymru

Pan gafodd ei sefydlu yn 2019, comisiynodd yr Uned Atal Trais ymyriad newydd dan arweiniad nyrsys yn Ysbyty Athrofaol Cymru, ar y ddealltwriaeth fod yr Adrannau Brys yn cael cyfle unigryw i ymyrryd yn gynnar ac atal dioddefwyr trais rhag cael niwed eto.
Mae’r gwerthusiad o’r Tîm Atal Trais yn ystyried y ffordd y cafodd y gwasanaeth yn yr Adran Achosion Brys ei ddatblygu a’i roi ar waith, a natur a lefel y cymorth a ddarperir i gleifion gydag anafiadau cysylltiedig â thrais. Roedd y gwerthusiad yn cynnwys cyfweliadau â staff clinigol a gweithwyr proffesiynol eraill, er enghraifft, yr heddlu, yn ogystal â dadansoddiad o ddata’r gwasanaeth.

Awduron: Annemarie Newbury

Effaith unigrwydd ar iechyd y cyhoedd yn ystod y pandemig COVID 19

Mae mesurau cadw pellter cymdeithasol wedi bod yn effeithiol wrth leihau lledaeniad COVID-19; fodd bynnag, maent wedi gosod baich sylweddol ar iechyd meddwl a llesiant y boblogaeth. Sefydlodd yr astudiaeth hon gysylltiad rhwng unigrwydd ac iechyd yn gwaethygu yn ystod y pandemig yn cael ei hunan-gofnodi, a nododd ffactorau sy’n cynyddu’r risg o unigrwydd. Dylai’r effaith y mae mesurau rheoli cymdeithasol yn ei gael ar unigrwydd ddylanwadu ar ddylunio polisi iechyd y cyhoedd yn y dyfodol.

Awduron: James Allen, Oliver Darlington+ 2 mwy
, Karen Hughes, Mark Bellis

Adroddiad Sganio a Dysgu Gorwelion Rhyngwladol Yr Argyfwng Costau Byw

Dechreuwyd yr adroddiadau Sganio a Dysgu Gorwelion Rhyngwladol fel rhan o’r ymateb iechyd y cyhoedd i COVID-19, i gefnogi ymateb deinamig a mesurau adfer a chynllunio yng Nghymru. Yng ngwanwyn 2022, ehangwyd cwmpas yr adroddiadau i gwmpasu pynciau iechyd y cyhoedd â blaenoriaeth, gan gynnwys ym meysydd gwella a hybu iechyd, diogelu iechyd, a gofal iechyd.
Mewn ffocws: Yr argyfwng costau byw

Awduron: Emily Clark, Anna Stielke+ 3 mwy
, Abigail Malcolm (née Instone), James Allen, Mariana Dyakova

Archwilio gwerth cymdeithasol Sefydliadau Iechyd y Cyhoedd: Arolwg cwmpasu rhyngwladol a chyfweliadau arbenigol

Mae cyflwyno’r achos dros fuddsoddi mewn iechyd cyhoeddus ataliol drwy ddarlunio nid yn unig yr effaith ar iechyd ond gwerth cymdeithasol, economaidd ac amgylcheddol Sefydliadau Iechyd Cyhoeddus yn hanfodol. Mae hyn yn cael ei gyfleu gan y cysyniad o Werth Cymdeithasol, sydd o’i fesur, yn dangos gwerth rhyngsectoraidd cyfunol iechyd y cyhoedd. Gall yr ymchwil hon lywio gwaith yn y dyfodol i ddeall sut i fesur gwerth cymdeithasol cyfannol Sefydliadau Iechyd Cyhoeddus, er mwyn cryfhau gallu ac effaith sefydliadol, yn ogystal â chyflawni cymdeithas fwy teg, a system iechyd ac economi fwy cynaliadwy, gan gyflwyno’r achos dros fuddsoddi mewn iechyd cyhoeddus, wrth i ni adfer o COVID-19.

Awduron: Kathryn Ashton, Liz Green+ 4 mwy
, Timo Clemens, Lee Parry-Williams, Mariana Dyakova, Mark Bellis

Arolwg Ymgysylltu â’r Cyhoedd ar Iechyd a Llesiant yn ystod Mesurau Coronafeirws – Awst 2022

Cynhaliodd Iechyd Cyhoeddus Cymru arolwg ymgysylltu â’r cyhoedd dros y ffôn i ofyn i aelodau’r cyhoedd yng Nghymru sut roedd coronafeirws a mesurau rheoli cysylltiedig yn effeithio ar eu hiechyd a’u llesiant. Mae’r adroddiad hwn yn dangos tueddiadau mewn ymatebion i ddetholiad o gwestiynau craidd dros gyfnod o ddwy flynedd, gan gynnwys: poeni am y Coronafeirws; iechyd meddyliol a chorfforol; poeni am faterion ariannol; a chanfyddiadau o’r ymateb cenedlaethol. Mae’n archwilio gwahaniaethau mewn ymatebion yn ôl amddifadedd, rhywedd ac oedran.

Awduron: Karen Hughes, Natasha Judd+ 1 mwy
, Mark Bellis